Yakından tanıdığımız yazarların, çeşitli dergilerde ve farklı zamanlarda yayımlanmış yazılarından oluşan derlemeler sıklıkla görmeye alıştığımız kitaplar haline geldi. Böyle derlemelerle birlikte, yazarın gözümüzden kaçan, normalde takip etmediğimiz veya farkında olmadığımız mecralarda yayımlanmış yazılarıyla geç de olsa tanışmış oluyor, sadece sevdiğimiz bir kalemden yeni yazılar okumakla kalmıyor, yeni dergiler ve farklı edebiyat ortamları da keşfetmiş oluyoruz.
Behçet Çelik’in “Yazarlar, Kitaplar, Okuma Notları” alt başlığını taşıyan yeni kitabı Ateşe Atılmış Bir Çiçek, tahmin edileceği üzere bir derleme kitabı. Bugüne kadar yazdıkları arasından belli bir bağlamda seçilen ve birbirini tamamlayan, ağırlıklı olarak Virgül dergisinde yayımlanmış olan yazıların yer aldığı, öykü geleneğimizin hem ön planda olan isimlerine hem de ihmal edilmiş yazarlarına ve eserlerine değinilen, okurların başvuru kaynağı olmaya aday bir kitap bu.
Behçet Çelik’i ödüllü bir öykü yazarı ve romancı olarak tanıyoruz, ancak onun adını yayın hayatına nokta koymak zorunda kaldığına en çok üzüldüğümüz, hâlâ kitaplıklarımızın raflarından çekip özlemle göz attığımız Virgül dergisinin mutfağından biri olarak da hatırlıyoruz. Bir kitap eleştirisi dergisiydi Virgül. Hem yerli hem yabancı edebiyat eserlerine yer veren, bilimkurgudan polisiyeye, sosyal bilimlerden edebiyat eleştirisine her türlü önemli kitap için sağlam yazıların kaleme alındığı, karşılaştırmalı değerlendirmelerin yer aldığı, yayın dünyasına meraklı okurları dergiciliğe özendiren, kapağıyla ve tasarımıyla içimizi ısıtan bir dergiydi. Belki son sayısından sonra daha da iyi anlaşıldı değeri.
Derlemelerin öneminden yazının başında kısaca bahsettik, ne var ki böyle eserleri yeni bir şey söylememe, yeni bir gündem ya da tartışma yaratmama, eski yazıları toplamanın ötesine geçmeme yönünde eleştirenler de oluyor. Yeni bir kitap yazacağına, zamanını oturup yeni bir eser üzerinde değerlendireceğine, eski yazılarını bir kitapta toplamakla uğraşan yazarlar daha da çok eleştiriliyor. Belli ki buradaki eleştiri, bir kitap çıkarayım da ne olursa olsun diyecek türden yazarlara geliyor. İşte Çelik’in Ateşe Atılmış Bir Çiçek adlı kitabı, derlemelere getirilebilecek benzer eleştirilere bir cevap niteliği taşıyor. Öncelikle öylesine bir araya getirilmiş yazılar değil bunlar. Türk edebiyatının öykücülük geçmişi hakkında karşılaştırmalar yapmamıza olanak veren, böylece günümüzdeki ve gelecekteki öykücülüğümüzün değerlendirilmesine ışık tutacak, yol gösterecek yazılar yan yana geliyor bu kitabın sayfalarında. Belli bir sıra izleyerek de okuyabiliriz buradaki yazıları, yerine ve zamanına göre seçerek de ilerleyebiliriz. Çok hâkim olduğumuz, belki yazdığı birçok şeyi okuduğumuz yazarlara bir de Çelik’in gözünden bakmak için ya da hiç bilmediğimiz, fikir sahibi olmadığımız öykücülerimizi tanımak ve böyle güvenilir bir kalemden öğrenmek için okumak gerekiyor Ateşe Atılmış Bir Çiçek’i.
Aslında ne kadar zengin bir edebiyata sahip olduğumuza da işaret etmiş oluyor Behçet Çelik. Sabahattin Ali, Sait Faik, Vüs’at O. Bener, Selim İleri, Tomris Uyar, Necati Tosuner, Hulki Aktunç ve Memduh Şevket Esendal gibi geniş kitlelerce okunan usta isimlerin yanında, F. Celalettin, Osman Cemal Kaygılı, Selçuk Baran, Ayhan Bozfırat ve Suat Derviş gibi çok iyi bilmediğimiz, belki kitaplarının eski baskılarını bulduysak okuyabildiğimiz ve ne kadar usta olduklarını Behçet Çelik’ten öğrendiğimiz isimler ve eserleri de var okuma iştahımızı açacak bu derlemede. Bir de öykücülüğünden ziyade şair sıfatıyla tanıdığımız sürpriz bir isim, Nâzım Hikmet var bu isimlerin arasında. Her yazı bu ustalara belli eserler ve bağlamlar ışığında yapılmış yolculuklardan oluşuyor. Özellikle Sait Faik ve Vüs’at O. Bener yazıları tekrar tekrar okunacak metinler.
Behçet Çelik, okurundan uzaklarda değildir bir entelektüel olarak. Kadıköy sokaklarında karşılaşabilirsiniz onunla. Ziverbey’den geçen bir otobüste selamlaşırsınız. Bakarsınız bir yürüyüşte, toplantıda, anmada yanınızda duruyordur. Kendi romanları ve öyküleri vardır ama kitap eklerindeki yazılarında eleştirdiği roman ve öyküleri de okumak istersiniz. Bir gün, neden okudukları üzerine yazmaktan kendini alamadığını soracak olursanız şu cevabı verir size: “Edebiyat üzerine bir şeyler yazmak, o metnin size fısıldadıklarını derli toplu ifade etmeye çalışmak, yazarın o metni kurarken kendisine dert ettiği şeyleri daha net görmeyi mümkün kılıyor. Yazı bittiğinde, başlarken aklınızdan geçmeyenleri kâğıda dökmüş bulabiliyorsunuz kendinizi. Yazının gizi ya da gücü belki de: Yazılmış bir metin üzerine yazmaya kalkıştığınızda konu aldığınız metin kendini daha da açıyor, ‘yazıların kardeşliği’ mi demeli buna?”
Ateşe Atılmış Bir Çiçek’te, bir öykü eleştirisi derlemesi olduğuna ve hem bir öykücü hem de bir eleştirmen tarafından yazıldığına göre, “öykülerin kardeşliği”nden bahsedebiliriz burada. Çelik, okudukları hakkında yazdıkça metinler el ele tutuşmaya başlamıştır dediği gibi, ama büyük olasılıkla öyküler üzerine yazdıklarıyla kendi öyküleştirdiği kahramanlar ve duygular arasında da bir “kardeşlik” vardır. Umarız bunu yorumlamak da bir gün başka bir yazarın derlemesinin sayfalarına düşer.
Virgül’ün ne kadar değerli bir dergi olduğundan bahsettik bu yazının başlarında. Behçet Çelik’in yanında Ceyhan Usanmaz, Pelin Tünaydın ve Zeynep Doğukan gibi isimleri de hatırlarız Virgül’ün mutfağından. İşte bu isimlerden birine, geçtiğimiz yıl aramızdan ayrılan Zeynep Doğukan’a ithaf edilmiş Behçet Çelik’in bu derleme kitabı. İlk gördüğümde ve okumaya başladığımda en çok merak ettiğim şeydi kitabın başlığı. Acaba nereden geliyordu “Ateşe Atılmış Bir Çiçek” adı? Sonra anlaşıldı ki sözlerini Lefteris Papadopulos’un yazdığı Yunanca “Eski Saat” adlı hüzünlü bir şarkıdan geliyormuş, Zeynep Doğukan’ın çok sevdiği ve şöyle tercüme ettiği: “Akşamüstüne karışıp kayboldun/Sağanağın ve sisin içine/Ve karanlığa karıştın/Ve oldu cumartesi gecesi/Ateşe atılmış bir çiçek.”
(Remzi Kitap Gazetesi’nin Şubat 2013 tarihli sayısında yayınlanmıştır.)